Jakiś czas temu Michał Rosiak pisał na blogu o stalkingu i technicznych sposobach radzenia sobie z nękaniem. Dziś w wywiadzie z Martą Wojtas, psycholożką, ekspertką ds. bezpieczeństwa dzieci i młodzieży online z Fundacji Dajemy Dzieciom Siłę rozmawiam o innych aspektach tego zjawiska.
* Czym jest stalking? Czy wiemy jaka jest skala tego zjawiska?
Stalking to uporczywe nękanie, którego dopuszcza się określona osoba bądź osoby, naruszając cudzą prywatność oraz wywołując u ofiary poczucie zagrożenia oraz inne szkody osobiste. Stalking może mieć różne formy zaczynając od uporczywych prób kontaktu za pomocą internetu, telefonu ale też może mieć wymiar nachodzenia czy śledzenia danej osoby. Nie znamy dokładnej skali tego zjawiska. Możemy przypuszczać, że popularność takiego medium jak internet dała sprawcom nowe możliwości podążania i naprzykrzania się swoim ofiarom.
* Kiedy możemy uznać, że jesteśmy ofiarami stalkingu?
Ofiarą stalkingu staje się osoba, która pomimo iż wyraźnie zaznaczyła, że nie życzy sobie kontaktu, nadal otrzymuje od kogoś niechciane wpisy, połączenia online czy telefoniczne, sms’y, wie o tym że ktoś obserwuje ją w rzeczywistości w formie jawnej lub ukrytej, nachodzi ją i narzuca swoją obecność. Ważne jest, aby wziąć pod uwagę fakt, że aby zakwalifikować zachowanie jako stalking musi mieć ono uporczywy charakter, czy pojawiać się regularnie i często przez określony czas. Stalkingiem nigdy nie są pojedyncze formy kontaktu z daną osobą, nawet jeśli zawierają znamiona przestępstwa np. groźby karalne. Stalking może się też wiązać z przemocą fizyczną i stanowić zagrożenie dla zdrowia i życia ofiary.
* Jak się zachować w takiej sytuacji? Jak reagować? Kiedy?
Kiedy zdarza się sytuacja, w której mamy poczucie, że ktoś nas nęka warto przede wszystkim wyraźnie zakomunikować tej osobie, że nie życzymy sobie z nią kontaktu. Jeśli zachowanie tej osoby się nie zmieni ważne jest, aby zabezpieczyć dowody tego, co się zdarza czyli np. nie kasować sms’ów, zrobić zrzuty ekranu wpisów, które pojawiają się online, wydrukować billing połączeń telefonu komórkowego, zapisywać w jaki sposób i kiedy osoba próbowała się z nami kontaktować osobiście. Warto też pomyśleć o tym, czy są inni świadkowie nękania, gdyż zeznania takich osób mogą być istotne dla organów ścigania.
* Czy sami możemy coś zrobić i czy powinniśmy?
Jeśli stalking przydarza się nam warto zadbać o to, abyśmy jak najczęściej przebywali w towarzystwie innych osób. To może pozytywnie wpływać na nasze poczucie bezpieczeństwa. Ponadto obecność świadków w chwilach prób nawiązania kontaktu przez sprawcę może być istotna z punktu widzenia późniejszej interwencji prawnej. Warto pamiętać, że w sytuacji, kiedy czujemy niepokój w relacji z osobą, która nam się narzuca pomimo iż sobie tego nie życzymy, mamy prawo reagować i możemy liczyć na wsparcie telefoniczne, online i bezpośrednie.
* Jaki skutki psychologiczne wywołuje stalking?
Ofiara nękania zazwyczaj znajduje się w trudnej sytuacji psychologicznej. Może przeżywać poczucie zagrożenia, które może się utrzymywać przez dłuższy czas i zaburzać codzienne funkcjonowanie. Może mieć poczucie bezradności i braku kontroli nas sytuacją. Takie okoliczności wpływają na poczucie bezpieczeństwa i samoocenę osoby, która doświadcza nękania. Zdarza się, że trudności emocjonalne ofiary prowadzą do myśli lub prób samobójczych i mogą zakończyć się tragicznie, jeśli zjawiska w porę nie uda się przerwać i nie zostanie udzielona odpowiednia pomoc.
* Gdzie możemy szukać pomocy? Także psychologicznej ?
Ofiary stalkingu mogą potrzebować pomocy specjalisty, który będzie w stanie udzielić im wsparcia, ale także będzie im towarzyszył w procesie wyrażania i radzenia sobie z trudnymi emocjami oraz budowaniu poczucia bezpieczeństwa. Osoby dorosłe mogą poszukiwać pomocy w różnych placówkach np. Ośrodkach Interwencji Kryzysowej oraz poradniach specjalizujących się w pomocy terapeutycznej. Kiedy ofiarą stalkingu staje się dziecko ważne jest aby w oddziaływania włączona była np. szkoła oraz poradnia psychologiczno-pedagogiczna. Warto dodać, że w każdej sytuacji tego typu ważne jest aby ofiara odbyła przynajmniej jedno spotkanie z psychologiem, który oceni stopień wpływu tego co się zdarzyło na jej emocje i funkcjonowanie w życiu.
Dzieci i młodzież mogą otrzymać pomoc w bezpłatnym Telefonie Zaufania dla Dzieci i Młodzieży 116 111, czynnym codziennie od 12-22, a od stycznia 2018 od 12.00-2.00. Rodzice, których dziecko doświadcza podobnej sytuacji uzyskają wsparcie pod bezpłatnym numerem 800 100 100, w Telefonie dla rodziców i nauczycieli w sprawie bezpieczeństwa dzieci (czynny pn-pt w godzinach 12-15). Jeśli stalking dotyczy internetu i nowych technologii dzieci i młodzież z Warszawy oraz okolic mogą uzyskać pomoc bezpośrednią w Poradni Dziecko w Sieci, którą prowadzi Fundacja Dajemy Dzieciom Siłę. Więcej szczegółów oraz kontakt dostępny jest pod linkiem: http://fdds.pl/oferta/pomoc-bezposrednia/. Osoby dorosłe mogą skontaktować się z telefonem zaufania dla osób dorosłych 116 123.
* Co na to prawo?
Stalking jest przestępstwem, zagrożonym karą pozbawienia wolności do lat 3, a w przypadku doprowadzenia ofiary do śmierci samobójczej – do lat 10. W kodeksie postępowania karnego dotyczy artykułu 190a. Jest to przestępstwo ścigane na wniosek poszkodowanego, więc każdą taką sytuację możemy zgłosić organom ścigania. Dokonując zgłoszenia policji warto przedłożyć wszystkie dowody, które udało nam się zgromadzić, gdyż mogą one potwierdzić uporczywy i ciągły charakter tego zjawiska. Szkody osobiste w postaci trudności i zaburzeń emocjonalnych można udokumentować odpowiednią opinią psychologiczną po konsultacjach ze specjalistą.
Dziękuję za rozmowę.
Orange Polska jest partnerem technologicznym i finansowym Telefonu Zaufania dla Dzieci i Młodzieży 116 111 oraz infolinii 800 100 100.
